Woensdag 1 maart werd het startsein gegeven voor de jaarlijkse aangifte voor de inkomstenbelasting voor particulieren en ondernemers. Zo’n 8,6 miljoen Nederlanders kunnen aan de slag met de aangifte 2016. Maar hoe zit het eigenlijk met de risico’s van fraude?
De Telegraaf gooide er woensdag een peiling uit met de vraag: ‘De controle door Belastingdienst is ongeloofwaardig.’ Dit naar aanleiding van de recente media-aandacht rond problemen bij de Belastingdienst.
Staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën worstelt met de zorgen over een grote reorganisatie bij de Belastingdienst, waarbij veel meer werknemers van de fiscus opstappen dan verwacht. En begin februari stelde tv-programma Zembla dat gegevens bij de Belastingdienst niet goed waren beveiligd.
De uitslag van de Telegraaf-peiling was dat 71 procent van de deelnemers niet gelooft dat de fiscus goed oplet. Zorgwekkend?
Slimme computer jaagt op fraudeurs
Bij alle commotie rond de Belastingdienst kun je een paar kanttekeningen maken. Op de eerste plaats betekent de steeds verder gaande automatisering bij de fiscus dat er ook tal van fraudechecks door computers worden gedaan. De controle vindt dus deels digitaal plaats.
Als je bijvoorbeeld gaat rommelen met het rentebedrag voor de hypotheekrenteaftrek, zodanig dat de opgegeven rente onrealistisch wordt in verhouding tot de hoogte van de hypotheek, moet je niet gek staan te kijken als een computer bij de fiscus jouw aangifte uitspuwt. Dan gaat een inspecteur daar verder naar kijken. Ook heeft de fiscus mogelijkheden om sterke afwijkingen ten opzichte van de aangifte van eerdere jaren er automatisch uit te halen.
Maar naast het feit dat de fiscus steeds meer gebruik kan maken van slimme computers, is er ook een groot verschil tussen wat we denken over de effectiviteit van de controle en de belastingmoraal.
Uit de meest recente fiscale monitor van de Belastingdienst, die in november 2016 werd gepubliceerd, blijkt dat veel Nederlanders fraude afkeuren. Dat laatste is minstens zo belangrijk voor de belastinginning, als de perceptie over de controle. Kijk maar mee.
De antwoorden op de vraag of particulieren en ondernemers denken dat ze scherp in de gaten worden gehouden door de fiscus laten eenzelfde beeld zien als de peiling van De Telegraaf: slechts een minderheid van circa 40 procent denkt dat dit zo is.
Op de vraag of de gevolgen ernstig kunnen zijn als de fiscus ontdekt dat een belastingplichtige bewust vals speelt, antwoordt een ruime meerderheid bij particulieren en ondernemers ja. Op deze vraag kon het antwoord ook neutraal of 'niet ernstig' zijn. Bij de particulieren denkt slechts 7 procent dat de gevolgen 'niet ernstig' zijn, bij ondernemers is dat 5 procent.
Ondanks de personele problemen bij de Belastingdienst heeft de overheid nog niet veel te klagen over de belastingmoraal van Nederlanders. Bij de particulieren vindt ongeveer driekwart belastingontduiking onaanvaardbaar, bij ondernemers is dat zelfs negen op de tien.
Meest bemoedigend voor de overheid is dat zowel bij particulieren als ondernemers de overgrote meerderheid vindt dat het belangrijke is dat belastingaangiftes juist en volledig worden ingevuld.
Conclusie: het geloof in de controle van de fiscus is niet niet bijzonder sterk, maar de belastinginkomsten van de overheid worden nog altijd goed ondersteund door de hoge belastingmoraal in Nederland.